بهداشت دست در دندانپزشکی

بهداشت دست در دندانپزشکی

بهداشت دست:

پاتوژن ها اغلب از طریق دست پرسنل دندان پزشکی منتقل می شود. بنابراین، حفظ و رعایت بهداشت دست از اهمیت ویژه ای برخوردار است.          دست های آلوده می توانند باعث بروز خطراتی جدی در کارکنان دندان پزشکی و بیماران شوند. این بدان معنی است که بهداشت دست یکی از مهم ترین اقدامات برای حفاظت از بیماران و تیم کارکنان به شمار می رود.

معمولا از محلولهای الکلی برای ضدعفونی کردن دست استفاده می شود که در ادامه توضیحات بیشتری داده ایم.

الکل اتانول و ایزوپروپانول: از سالها قبل به عنوان آنتی سپتیک مورد استفاده بـوده انـد. اخیـرا تأکیـد بیشـتر بـر الکل هندراب alcohol based hand rubs

می شود. در این روش، بدون نیاز به آب، پس از ریختن مقدار کـافی و مناسـب ماده حاوی الکل روی کف دست، دست ها با شدت به هم مالیده می شوند تا خشک شوند وسـپس بـدون شسـت و شو، دستکش پوشیده می شود. در گذشته در صورت عدم امکان شستن معمول دست، از این روش استفاده مـی شد. طبق بررسی ها در صورت عدم وجود آلودگی واضح بـه خصـوص مـواد پروتئیناز (ماننـد خـون و بـزاق) روی دست، انجام عمل هندراب alcohol based hand rubs  مؤثرتر از مصرف صابون به تنهایی یا همراه بـا مـواد آنتـی سپتیک است. یکی از معایـب ایـن روش، خشـک شـدن پوسـت دسـت اسـت کـه افـزوده شـدن یـک مـاده نـرمکننده(گلیسرول) سبب کاهش این عیب شده است.

• رعایت بهداشت دست با صابون ساده براي حذف میکروارگانیسمهاي گذرا کفایت میکند، اما درمورد میکروارگانیسمهاي مقیم، استفاده از مواد آنتیسپتیک توصیه می شود.
• مصرف مواد آنتیسپتیک به تنهایی سبب استریل شدن پوست دست نمی شود و در نتیجه، پوشیدن دسـتکش استریل برای جراحی الزامی است.
• رطوبت و حرارت زیر دستکش موجب افزایش تا 4000 برابر تعداد میکروارگانیسمهای مقیم در سـطح مـی شود که می تواند سبب تحریک دست عمل کننده شود. به علاوه، پارگی دستکش، سبب ایجـاد آلـودگی زخـم جراحی می شود. بنابراین، بهداشت دست پس از تعویص دستکش ضروری است.
• قبل از جراحی و پس از پوشیدن دستکش حاوی پودر ،لازم است پودر روی دستکش پاك شود، زیرا میتوانـد وارد زخم شده و واکنش جسم خارجی، آلرژي  و آماس ایجاد کند.
• خشک شدن پوست دست به دلیل بهداشت مکرر آن شایع است. به همین دلیل، انواع نـرم کننـده هـا مصـرف می شود. باید توجه داشت که نرم کنندههاي حاوي وازلین، لانولین، روغن معدنی، روغن نخل و نارگیل اثر سوء بر لاتکس دارد. به همین دلیل، باید در انتهاي روز مصرف شود، امـا اسـتفاده از نـرم کننـدههـاي حـاوي آلوورا، گلیسرین، ویتامین E و A مانعی ندارد.
• برداشتن ساعت و زیورآلات قبل از رعایت بهداشت دست، الزامی است. زیرا علاوه بر ایجاد مشکل در کنترل عفونت می تواند سبب ایجاد درماتیت تماسی ناشی از خارج نکردن حلقه شود.
• بهداشت دو دست به میزان مساوی، اهمیت فراوانی دارد، زیرا معمولاً دست غالب سبب تمیـز شـدن بیشـتر دست مغلوب می شود. آن قسمتهایی از دست که کمتر یا بیشتر معمولا پاک می شوند،

در درمانهاي معمول دندانپزشکی، رعایت بهداشت دست با مواد آنتیسپتیک (15 ثانیه، ترجیحاً 30 ثانیه)، شست و شـو زیر جریان آب سرد یا ولرم (حداقل 10 ثانیه) و خشک شدن کامل دست ها قبل از پوشیدن دستکش الزامی اسـت. در غیر اینصورت ضمن دشواری در پوشیدن دستکش، به دلیل وجود رطوبت که سبب افزایش رشـد میکروارگانیسـم هـا می شود، احتمال درماتیت تماسی وجود دارد. در درمانهای جراحی، اسکراب ناخن و دسـت تـا آرنـج بـا مواد آنتیسپتیک به مدت 2 تا 6 دقیقـه توصـیه مـی شـود.

الزامات عمومی برای کارکنان در ضدعفونی کردن دست عبارتند از:

هیچ گونه زیورآلاتی، ساعت و یا حلقه(از جمله حلقه ازدواج) روی دست و به طور کلی پایین تر از آرنج وجود نداشته باشد. پیش از شروع کار، آنها را از دستان خود خارج نمایید.

استفاده از حلقه های پیرسینگ، ناخن مصنوعی و دستبند نیز مجاز نمی باشد.

ناخن ها باید به صورت گرد گرفته شده و نباید بلندتر از نوک انگشتان باشند تا از سوراخ شدن دستکش ها جلوگیری شود.

استفاده از لاک بر روی ناخن ها مجاز نیست.

در مورد تمام بیماری هایی که می توانند منبع بالقوه عفونت تلقی شوند-نظیر بیماری های دندانی- عملیات ضدعفونی کردن و… استفاده از دستکش ضروریست.

برنامه مراقبت پوستی باید برای تمام پرسنلی که درگیر درمان می باشند، اعمال شود.

محلول ضدعفونی کننده دست پراناسید مد

ضدعفونی کردن دست:

هدف از ضدعفونی بهداشتی دست، جلوگیری از گسترش موجودات بیماری زا (باکتری و ویروس) می باشد.

مراحل زیر مربوط به چگونگی ضدعفونی بهداشتی دست می باشد:

*ضدعفونی کننده را به طور کامل بر روی دستان خود پخش نموده و به طور کامل مالش دهید.

*تمامی سطوح داخلی و خارجی دست ها، فواصل میان انگشتان، نوک انگشتان، حفره ناخن ها و شست ها را مالش دهید تا ضدعفونی کننده به طور کامل روی تمام نواحی دست ها پخش شود.

استثناء: در صورتی که دست های شما بسیار کثیف می باشند، ابتدا آنها را با آب شسته و پس از خشک کردن، ضدعفونی نمایید.

چه زمانی باید دست ها ضدعفونی شوند؟

*قبل از شروع هر درمان(حتی اگر دستکش پوشیده باشید.)

*هنگامی که پروسه درمان قطع شده است.

*در پایان هر درمان

*پیش از پوشیدن دستکش

*پس از درآوردن دستکش

*پس از تماس با موادی که به طور بالقوه عفونت زا می باشند؛ نظیر بزاق و خون.

*پس از تماس با اشیاء آلوده یا سطوح واحد درمان

*در صورت لزوم پیش از خوردن غذا، بعد از تمیز کردن بینی، پس از استفاده از توالت، پس از نگهداری و ضدعفونی محل کار

مقدار کافی از ماده ضدعفونی کننده را بر روی کف دستان خشک خود بریزید.

دست ها باید در طول مدت ضدعفونی به طور کامل مرطوب نگه داشته شوند؛ در صورت لزوم مقدار بیشتری از ضدعفونی کننده استفاده نمایید.

عمل ضدعفونی دست ها را حداقل به مدت 30 ثانیه ادامه دهید.

استفاده از حلقه و ساعت مجاز نمی باشد. ناخن ها باید کوتاه نگه داشته شده و عاری از لاک باشند.

در صورتی که هر گونه آلودگی قابل مشاهده بر روی دست ها باقی مانده باشد، دست ها را با آب و صابون نیز بشویید.

-ضدعفونی دست ها برای جراحی:

ضدعفونی دست ها برای جراحی باید تمام میکروارگانیسم ها را تا جایی که می تواند از بین ببرد تا از انتقال عوامل بیماری زا به زخم های جراحی جلوگیری کند. این امر به خصوص در دندان پزشکی قبل از جراحی دندان یا دهان بیمارانی که ریسک ابتلا به عفونت بالایی دارند، حائز اهمیت است.

مراحل زیر را در مورد ضدعفونی دست ها برای عمل جراحی مد نظر قرار دهید:

*پیش از ضدعفونی، دست ها را از نوک انگشتان به سمت بالا و تا آرنج ها با استفاده از صابون مایع به طور کامل شستشو دهید.

*در مواردی که آلودگی کم و نیاز باشد که فرآیند در مدت کوتاهی انجام شود، مرحله قبل می تواند حذف یا مختصر گردد.

*دست ها را با یک حوله یک بار مصرف خشک عاری از عوامل بیماری زا خشک کنید.

*سپس دست ها و قسمت های پایینی آرنج ها را با به طور کامل با مواد ضدعفونی کننده شستشو و به آرامی مالش دهید. این شستشو شامل سطوح داخلی و خارجی دست ها، فواصل میان انگشتان، نوک انگشتان دست و زیر ناخن ها می باشد.

*در طی انجام این فرآیند، دست ها خیس می شوند.

*پس از اینکه دست ها به طور کامل خشک شدند، می توانید از دستکش های استریل استفاده کنید.

در صورت نیاز، دستان خود را با یک لوسیون شستشوی ملایم بشویید و سپس با دقت آبکشی کنید.  زمانی که آلودگی دست ها قابل مشاهده نباشد، انجام مرحله شستشوی ذکر شده الزامی نیست.

دست ها را به طور کامل با یک حوله یک بار مصرف یا یک پارچه استریل خشک کنید.

با استفاده از دیسپنسر، ضدعفونی کننده را روی دستان خود بریزید.

ضدعفونی کننده دست را بر روی چند نقطه بریزید و بر روی دستان خود، پایین تر از بازوها تا آرنج مالش دهید. سپس مقداری ضدعفونی کننده بر قسمت پایینی دست ها قرار داده و در آخر، دستان خود را مالش دهید.

لازم است در طول زمان تماس، دست ها مرطوب نگه داشته شوند. دست ها را تا زمانی مالش دهید که آخرین قطره از مواد ضدعفونی کننده دست خشک شود. مناطق بحرانی نظیر فواصل میان انگشتان دست، نوک انگشتان و چین های آنها را مورد توجه قرار دهید.

زمانی که دست ها به طور کامل خشک شدند، دستکش های استریل را بپوشید.

محافظت و مراقبت از پوست:

پوشیدن دستکش به مدت طولانی در حین درمان و تعریق شدید دست ها داخل دستکش تأثیر نامطلوبی بر پوست به جا می گذارد. کرم های تقویت کننده و محافظت کننده از پوست دست، مقاومت پوست را افزایش داده و چربی و رطوبت را به دست ها بازمی گرداند.

چه زمانی باید از کرم های محافظت کننده از پوست استفاده کرد؟

*پیش از شروع کار

*پیش از پوشیدن دستکش به مدت طولانی

*پس از شستن دست ها

چه زمانی باید کرم های مراقبت از پوست استفاده شود؟

*پس از اتمام کار

شستشوی دست ها:

شستشوی دست ها آلاینده ها را از بین می برد و شمار میکروارگانیسم ها را کاهش می دهد. با این وجود، شستشوی دست ها جایگرینی برای ضدعفونی آنها به شمار نمی رود، چرا که کاهش تعداد پاتوژن ها در این پروسه به اندازه ای نیست که موجب جلوگیری از انتقال ارگانیسم های بیماری زا و در نتیجه انتقال عفونت از طریق دست ها شود.

دست ها باید پیش از شروع کار و در صورت مشاهده هر گونه آلودگی شسته شوند.

نحوه شستشوی صحیح دست ها:

لوسیون شستشو را با کمی آب سرد یا ولرم بر روی دست ها پخش کرده و آن را به طور کامل با آب ولرم بشویید.

دست ها را با یک حوله یک بار مصرف نرم به طور کامل خشک کنید. فاصله میان انگشتان را مورد توجه قرار دهید.

از یک لوسیون شستشو با pH خنثی(در حدود 5.5)  برای شستن دست های خود استفاده کنید تا pH طبیعی پوست شما حفظ شود. از شستشوی غیرضروری دست ها به صورت مداوم پرهیز کنید؛ چرا که این کار، چربی های محافظ را از سطح پوست زدوده و اثرات منفی بر عملکرد محافظتی آن به جا می گذارد.

دستکش:

ضروریست در تمامی مواردی که خطر عفونت یا تماس بالقوه با مایعات و ترشحات بدن وجود دارد، و نیز برای عملیات ضدعفونی، تمیزکردن و دفع از دستکش استفاده شود.

دستکش های پزشکی در اندازه های مناسب باید در اختیار تمامی کارکنان قرار بگیرد. این دستکش ها باید حداقل پس از هر بیمار تعویض شوند. کارکنانی که به تمیزی و ضدعفونی سطوح و ابزار می پردازند، باید از دستکش های ضخیم که در برابر مواد شیمیایی مقاوم هستند استفاده کنند.

برای تمیز کردن، ضدعفونی و دفع باید از دستکش های ضخیم مناسب استفاده شود. پیش از خرید دستکش، اطلاعات موجود در برگه ایمنی ضدعفونی کننده ها و مواد پاک کننده مورد استفاده را مطالعه کنید.(بخش 8: نظارت و تعیین محدوده قرار گرفتن در معرض مواد/ تجهیزات حفاظت فردی)

دستکش ها چگونه مورد استفاده قرار می گیرند؟

*پیش از پوشیدن دستکش، از خشک بودن دستان خود اطمینان حاصل کنید.

*عمل ضدعفونی دست را پیش از پوشیدن و پس از درآوردن دستکش انجام دهید.

چه زمانی از دستکش های پزشکی یک بار مصرف استفاده کنیم؟

*زمانی که احتمال تماس با خون یا ترشحات وجود داشته باشد.

*در هنگام فرآیندسازی محصولات دندانی بر پایه رزین های آکریلیک و سیمان.

*در هنگام تماس با مواد عفونی

چه زمانی از دستکش های یک بار مصرف استریل استفاده می شود؟

*در جراحی های دهان و دندان و بسته شدن زخم

*قبل از جراحی دهان و دندان برای بیمارانی که در معرض خطر عفونت زیاد قرار دارند.

*برای عصب کشی و کشیدن دندان.

چه زمانی باید از دستکش های ضخیم و مقاوم در برابر مواد شیمیایی استفاده شود؟

*برای آماده سازی تجهیزات پزشکی

*برای تمیز کردن و ضدعفونی سطوح

*برای عملیات دفع

چه عواملی موجب تمایز میان کارآیی شستشوی بهداشتی دست از ضدعفونی بهداشتی آن می شود؟

عمل شستشوی بهداشتی دست ها شمار باکتری های موجود بر سطح دست را تا 3log کاهش می دهد. از طرف دیگر، ضدعفونی دست ها تعداد باکتری ها را تا 5log و کاندیدا آلبیکنس را 4log کاهش می دهد.

بنابراین میتوان گفت که در حالت کلی، ضدعفونی دست ها 100 برابر بیشتر از شستشوی آنها با لوسیون ضدمیکروبی موجب کاهش باکتری ها می شود. اطلاعات مربوط به اثربخشی لوسیون های ضدعفونی کننده در برابر ویروس ها، از جمله اطلاعات درج شده در VAH نمی باشد و تنها از طریق کارخانه سازنده به دست می آید.