ضدعفونی ابزارهای دندانپزشكی

انواع ابزارهای دندانپزشکی از دید اسپالدینگ:

1-لوازم حساس:

به لوازم و وسايلی كه وارد بافت مي شوند گفته مي شود اين لوازم در صورتی که آلوده باشند خطر بسيار زيادی برای انتقال عفونت دارند.

برای استفاده مجدد می بايست پس از پاكسازی دقيق، استريليزاسيون انجام گردد.

2- لوازم نيمه حساس:

به لوازمی اطلاق مي گردد كه در تماس با پوست آسيب ديده يا مخاط قرار دارند ولی به داخل آن نفوذ نمی كنند.

برای استفاده مجدد از اين ها می بايست پس از پاكسازی دقيق، عمل ضدعفونی كردن با ضد عفونی كننده های قوی انجام گردد.

3- لوازم غيرحساس:

به لوازمی اطلاق می شود كه با پوست سالم در تماس اند اما ارتباطی با مخاط ندارند يا به صورت غيرمستقيم با بيمار در تماس هستند.

برای استفاده مجدد می بايست پس از پاكسازی، عمل ضدعفونی كردن با ضدعفونی كننده های ضعيف انجام گردد.

جدول انواع وسایل دندانپزشکی از لحاظ نوع کاربرد:

با توجه به اینکه عوامل عفونی انتقال يافته در دندانپزشکی زیاد است، توجه به ابزارهای دندانپزشکی در خصوص انتقال عوامل پاتوژن مطرح است.

انجمن دندانپزشکان آمريکا توصيه می كند كه ابزار جراحی  كه به بافت نرم يا استخوان نفوذ می كنند نظير انبرک، تيغ، چکش استخوانی، كيف كيسه جراحی، …. به عنوان ابزار حياتی بايد پس از استفاده استريل شوند و يا دور انداخته شوند.

ابزارهايی كه نفوذ به بافت نرم يا استخوان ندارند نظير آمالگام ،سرنگ های هوا/آب اما در تماس با بافتهای دهانی هستند نيمه حياتی طبقه بندی

می شوند، و استريليزاسيون بعد از هربار استفاده توصيه می شود اگر مقاوم به گرما هستند.

در صورتی كه ابزارهای نيمه حياتی به گرما حساس هستند بايد در حداقل دما استريل شوند و يا با ضد عفونی كننده های High level ضد عفونی شوند.

قطعات دستی با مواد بيماری می توانند آلوده شوند و بايد پس از مصرف در مورد هر بيمار استريل شوند، قطعات دستی كه نمی توانند استريل شوند نبايد استفاده شوند.

موادی كه مقاوم به حرارت هستند را بوسيله بخار با فشار (اتوكلاو) ، بخار شيميايی (فرمالدئيد، حرارت خشک (دمای 191 فارنهايت به مدت 9 ساعت) استريل می كنند .

متخصصين دندانپزشکی از روش استريليزاسيون (حرارت مرطوب) با بخار به طور رايج استفاده می كنند، سه روش استريليزاسيون فوق الذكر می توانند برای برخی ابزاهای دندانپزشکی حساس به حرارت مضر باشند، در اين موارد می توان از روش های جايگزينی استفاده كرد.

بعد از استريليزاسيون در طی مدت 5 روز در دمای 95 درجه سانتی گراد و مدت 1 روز در دمای 15 درجه سانتی گراد نبايد هيچ اسپوری رشد كرده باشد.

موارد مقاوم به حرارت به وسيله روش های جايگزينی سطوح غير بحرانی را در مطب های دندانپزشکی به 2 دسته تقسيم می شوند:

1- سطوحی كه هنگام استفاده از آنها در حين مراقبت بيمار مجبور به استفاده از دستکش می باشيم (و ممکن است با خون و يا مواد ديگر آلوده شوند) مانند لامپ ،سوئيچ های صندلی، تجهيزات اشعه كه در اين مورد در فاصله دو بيمار دستکش بايد تعويض گردد (برای هر بيمار جداگانه استفاده شود).

2-سطوحی كه هنگام مراقبت از بيمار مجبور به استفاده از دستکش نمی باشيم.

در هر دو مورد درصورت آلودگی بايد سريعاً بوسيله آب و دترجنت منبع آلودگی برداشته شود و از ضد عفونی كننده مناسب ترجيحاً Intermediate جهت ضد عفونی كردن استفاده گردد.

استفاده از ضدعفونی كننده های High level برای ابزاری كه با HBV، HIV ،HCV يا TB آلوده شده اند كه توصيه می گردد.

تقسیم بندی مركز دندانپزشکی ازلحاظ سطح كاری و خطر به سه ناحيه:

1- ناحيه درمانی يا ناحيه پاشش

2- بخش حاشيه ای

3- ساير نواحی اتاق

بر اين اساس نوع وسائل و كار صورت گرفته برای ضد عفونی كردن متفاوت می باشد.

1– ناحیه درمانی يا ناحیه پاشش:

سطوح و وسايل موجود شامل وسايل، ميز وسايل، سرقلم های اولترا سونيک، تری های قالب گيری، هندپيس ها، ساكشن ها، نوک پوآر/هوا و دست های دندانپزشک كه دستکش پوشيده است.

روش كار در اين ناحيه:

1- استريليزاسيون اجباری است. معرفی محصول پراناسید ام3 های-پی | Peranacid High P

9- پوشش های محافظ يکبار مصرف و ضد عفونی كردن با محلول های دارای اثر قوی يا متوسط

ضدعفونی کننده سطح بالا Dr.Borna GTA 2.5%

2-بخش حاشیه ای ناحیه درمانی یا ناحیه پاشش:

سطوح و وسايل موجود شامل صندلی يونيت، كليدهای كنترل، دستگيره چراغ ،كراشوار، سطح روی كابينت ها، آمالگاماتور، نگهدارنده سينی وسايل يونيت، چراغ يونيت ،شلنگ هندپيس ها، شلنگ ساكشن، دستگاه كنترل اولترا سونيک، رويه بدنه كابينت ها ،عينک محافظ، نگاتوسکوپ ، دستشويی اتاق

روش كار:

ضد عفونی كردن با محلول دارای اثر قوی يا متوسط

اسپری ضدعفونی کننده دندانپزشکی

3– ساير نواحی اطاق كار:

سطوح و وسايل موجود:

ديوار، كف، دستگيره در، كشوها، قاب عکس های روی ديوار، بدنه صندلی، پانل تنظيم برق يونيت و اتاق، قلم، تلفن، داخل كابينت ها، كابينت دستشويی روش كار:

ضد عفونی كردن با محلول ضد عفونی كننده دارای اثر ضعيف يا متوسط

ضد عفونی سطوح غیر الکلی دکتر برنا سورفا

زمان بندی ضدعفونی کننده در دندانپزشکی

كارهاي روزانه:

1-كف زمين، سطوح كاری، دستگيره های در، شير آب دستشويی اتاق، دستگيره كشوها و سطح بيرونی آنها و هر چيز ديگری كه ممکن است با دست های آلوده لمس شده باشد، ولی بعد از هر بيمار تميز و ضد عفونی نگرديده اند، بايد تميز و ضدعفونی شوند.

2- ناحيه استريليزاسيون، برس های مخصوص شستشو و روی دستگاه استريل كننده را تميز كنيد شوند.

كارهاي هفتگی برای ضدعفونی ابزارهای دندانپزشكی

1- قسمت های پايينی ديوار، بخش ورودی مطب، تلفن ها و هر آنچه را كه روزانه ضدعفونی نمی شود تميز و ضدعفونی گردند.

2- انبار مواد و محصولات بايد چک گردد تا برای هفته بعدی به اندازه كافی پوشش های محافظ، مواد شيميايی و مواد ديگر موجود باشد.

3- تاريخ انقضای تمام مواد شميايی مثل گلوتار آلدئيد چک شود.

4- اتوكلاوها توسط نوارهای تست بيولوژيک آزمايش شود.

كارهاي ماهانه:

تمام كشوها و مکان های مخصوص نگهداری مواد و وسايل خالی شده و تميز گردند و سپس با يک محلول ضد عفونی كننده دارای اثر پايا ضدعفونی شوند.

كارهاي سالانه:

1- برنامه كنترل عفونت و جلوگيری از انتقال بيماريها چک گردند.

2- برای كليه پرسنل مركز درمانی جلسه بازآموزی اصول و قوانين كنترل عفونت ترتيب دهيد.

3- وضعيت واكسن هپاتيت B كليه پرسنل مركز را بايد كنترل گردد. معمولا هر 7 سال يکبار واكسن يادآوری لازم است.

4- با لابراتوار خود درباره نحوه ضد عفونی كردن مواردی را كه ارسال می گردد يا مواردی كه به مركز می آيند، مشاوره گردد (بر طبق پرتکل اجرائی ابلاغ گرديده).

برای آماده سازی وسايل يک ناحية مركزی را انتخاب نموده ، ناحية آماده سازی وسايل به صورت فيزيکی يا حداقل با رعايت فضای مناسب بين آنها به نواحی زير تقسيم می گردد:

1-دريافت،شستن و آلودگی زدايی

2-آماده سازی و بسته بندی

3-استريليزاسيون

4- نگهداری

خلاصه روش های آلودگی زدايی انواع سطوح و وسايل موجود در مركز درمانی دندانپزشكی:

راههای هوايی و تیوب هاي اندوتراكئال:

• استفاده از انواع يکبار مصرف- انواع چند بار مصرف بايد اتوكلاو شوند.

سینی و وسايل متصل به یونیت و دستگیره آن: 

در طول درمان آنها را پوشش محافظ مانند سلفن پوشانده شود.

• پس از پايان درمان، آنها با يک محلول ضد عفونی كننده بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط (مثلا الکل) ضدعفونی شوند.

برس هاي تمیز كننده وسايل: 

• ترجيحاً (انواع يکبار مصرف) استفاده شود و حتماًً دور انداخته شود.
• در صورت عدم استفاده از يکبار مصرف آنها را شسته و سپس اتوكلاو شوند و به صورت خشک نگهداری گردند.

فرزها (الماسی/كاربايد):

• در يک ماده ضدعفونی كننده آنزيمی غوطه ور سازيد. غلظت ماده و زمان غوطه وری سازی را دستورات كارخانه سازنده محلول تعيين می كند.
• فرزهای ضد عفونی شده را اتوكلاو كرده شده و به صورت خشک نگهداری نماييد گردد.
• فرزهای استيل به صورت يکبار مصرف استفاده شود.

دستگاه لايت كیور:

نوک دستگاه با سلوفان يا پوشش های پلاستيکی يکبار مصرف شفاف پوشانده شود. انواع يکبار مصرف يا قابل اتوكلاو اين TIP ها هم موجودند.

روكش های محافظ، پس از هر بيمار عوض شوند.

• پس از هر بيمار، سطح بيرونی دستگاه، را با يک محلول ضد عفونی كننده بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط ضد عفونی شود.

صندلی يونیت و تابوره:

• پوشش سطحی آن بايد سالم باشد.
• مرتباً با آب گرم و شوينده مناسب تميز شود.
• پاشش های خون/مايعات بدنی بايد بلافاصله توسط محلول رقيق هيپوكلريت سديم تميز شده و سپس با يک محلول ضد عفونی كننده بيمارستانی دارای اثر متوسط ضدعفونی كننده شوند.

هندپیس های دندانپزشكی و شلنگ های آنها:

• وسايل تميز كننده اتوماتيک توصيه می شوند .
• روغنکاری آنها قبل/بعد/هم قبل هم بعد از استريليزاسيون طبق دستور كارخانه انجام شود.
• استريليزاسيون در اتوكلاو (ترجيحا وكيوم دار).
• كوپلينگ ها و شلنگ ها را بايد با سلفن يا پوشش های محافظ يکبار مصرف پوشاند و پس از هر بيمار آنها را عوض كرد.
• كوپلينگ ها و شلنگ ها در پايان روز با محلول ضدعفونی كننده بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط ضدعفونی شوند.

وسايل اندودانتیك:

• اكثر فايل ها و ريمرها يکبار مصرف هستند.
• انواع چندبار مصرف آنها مثل فايل های روتاری را اول با برس شسته و سپس در حمام اولترا سونيک قرار داده و در نهايت اتوكلاو گردند.
• وسايل زخم شده و آسيب ديده دور انداخته شود.

فیس بو (كمان صورتی):

  – دبری ها را پاک و تميز شوند.

• از ضد عفونی كننده های بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط استفاده شود .
• چنگالک آن اتوكلاو گردد.

مبلمان:

مبلمانی انتخاب شود كه روكش آنها قابل دستمال كشيدن و تميز كردن باشد.

• استفاده از مبلمان پارچه ای در نواحی درمانی و آلودگی زدايی ممنوع است.
• پوشش مبلمان بايد سالم باشد.
• اگر آلودگی مشهودی دارند، آنها را با محلول رقيق هيپوكلريت سديم تميز گردد.

ضدعفونی فورسپس:

• تميز كردن و شستشوی دستی، حمام اولتراسونيک/شوينده، ضد عفونی كننده های حرارتی، اتوكلاو، نگهداری در بسته بندی يا تری های استريل و خشک.
• ترجيحا آنها را در كيسه های اتوكلاو پک كرده و در اتوكلاو وكيوم دار استريل شوند.

ظرفهاي جمع آوري مايعات( Kidney dishes): 

انواع يکبار مصرف

• انواع چند بار مصرف را به روش دستی يا با دستگاه های شوينده/ضد عفونی كننده حرارتی شسته شوند و سپس اتوكلاو شوند.

دستگیره چراغ يونیت:

• با سلوفان يا روكش محافظ يکبار مصرف پوشانده شود و روكش ها پس از هر بيمار عوض شود.
• در پايان روز با ضد عفونی كننده بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط ضد عفونی گردند.

ماسک:

• بايد يکبار مصرف استفاده شود و سپس دور انداخته شود.

نوار ماتريكس: 

• بايد يکبار مصرف استفاده شود و سپس دور انداخته شود

سرنگ های تزريق فلزي: 

• تميز و سپس استريل شوند.

برس های ناخن شوي: 

• بايد يکبار مصرف استفاده شود و سپس دور انداخته شود.

(معمولا برای بهداشت دست در دندانپزشکی بکار نمی رود).

سوزن های تزريق:

• بايد يکبار مصرف استفاده شود و سپس دور انداخته شود.
• با استفاده از نيدل گارد يا روش اسکوپ يک دستی، در آنها را برگردانده شود.
• سرنگ های پلاستيکی و سوزن آنها به عنوان يک واحد تلقی شده و كل مجموعه را در ظرف مخصوص زباله های تيز بياندازيد
• روپوش های پلاستیكی:
• بايد يکبار مصرف استفاده شود و سپس دور انداخته شود.
• كن كاغذی:
• از پک های استريل استفاده گردد.

فیلم های راديوگرافی: 

• با دستکش به آنها دست بزنيد.
• از روكش های يکبار مصرف محافظ استفاده نماييد.

گیره های فیلم راديوگرافی، فیلم نگهدارنده ها و وسايل تعیین موقعیت فیلم در دهان: 

• يا قابل اتوكلاو هستند كه اتوكلاو می شوند.
• و يا اگر قابليت تحمل حرارت را ندارند در يک محلول ضد عفونی كننده مناسب غوطه ور می گردند تا ضد عفونی شوند.

لوله كولیماتور سر دستگاه راديوگرافی و صفحه كلید كنترل دستگاه:

• با پوشش های محافظ يکبار مصرف پوشانده شود و پس از هر بيمار تعويض می گردد.
• در صورت آلودگی با محلول ضد عفونی كننده بيمارستانی دارای اثر ضعيف يا متوسط ضد عفونی نماييد.

گوشی (استتوسكوپ):

• از محلول الکلی برای تميز و ضد عفونی كردن گوشی و قسمت های شنيداری آن استفاده می گردد.

ساكشن و كراشوار: 

• سر ساكشن ها يکبار مصرف هستند.
• كراشوار با آب گرم و محلول ضد عفونی كننده بدون كف تميز شود.
• فيلترهای آنها طبق دستور كارخانه بازبينی و تعويض شوند.
• لوله های ساكشن مانند صندلی يونيت و كراشور تميز و ضد عفونی شود.

دماسنج جیوه اي:

• از ضد عفونی كننده های بيمارستانی دارای اثر قوی يا متوسط استفاده شود.
• هرگز اتوكلاو نشوند.
• به جای آنها می توان از نوارهای يکبار مصرف استفاده كرد.

دستگاه هاي جرم گیری اولترا سونیک و اتصالات آنها: 

• سرقلم های جرم گيری، اتوكلاو شود.
• اتصالات دستگاه را با سلوفان يا روكش های يکبار مصرف پوشانده شود و پس از هر بيمار آنها را تعويض گردد.

اتصالات بدنه دستگاه و محل قرار گيری آن را با محلول های ضدعفونی شوند.