استریلیزاسیون چیست؟

استریلیزاسیون به معنای کاملاً حذف تمامی باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر میکروارگانیسم‌ها از یک سطح، ماده یا محیط است. این فرایند به منظور جلوگیری از انتقال عفونت و بیماری از یک شی به شی دیگر به کار می‌رود. استریلیزاسیون می‌تواند با استفاده از روش‌های مختلفی انجام شود، مانند حرارت، فشار، گاز، اشعه UV، رادیواکتیو و غیره. به طور کلی، استریلیزاسیون می‌تواند در بسیاری از صنایع و محیط‌ها مورد استفاده قرار گیرد، از جمله در صنعت پزشکی، غذایی، دارویی، آزمایشگاهی، صنعتی و غیره.

مانیتورينگ و كنترل استريلیزاسیون:

پروسه استريليزاسيون بايستی پيش از استفاده تاييد شود و پس از آن در جايگاه تأمين سلامت بکار رود. استريل كننده های بخار، اتيلن اكسايد و ديگر استريل كننده های دمای پايين با معرف های بيولوژيکی و شيميايی {اندیکاتورهای شیمیایی} قبل از كار و به محض نصب آن ها امتحان می شوند در مواقع نصب مجدد، طراحی مجدد، بعد از تعمير و بعد از نقص در فرايند استريل كردن برای اطمينان از كارآيی آنها طی 3 چرخه پيوسته بخار، با معرف های شيميايی و بيولوژيکی مناسب تست مجدد می گردند.

بازنگري و كنترل استريلیزاسیون —مانیتورينگ–:

منظور از بازنگری و كنترل، ارزيابی پارامترهای مکانيکی، شيميايی و بيولوژيکی است كه بر شرايط، كارآيی و اثر بخشی روند استريليزاسيون تأثير می گذارند و با كنترل ارزيابی زمان، حرارت و فشار چرخة استريليزاسيون انجام می پذيرد برای اطمينان يافتن از اثربخشی عمل استريليزاسيون، با توجه به دستورات كارخانة سازنده، ازمانيتور كننده های مکانيکال، شيميايی و بيولوژيکی استفاده می گردد:

روش های مکانيکی: با مشاهدة درجه ها يا اندازه های مربوطه روی صفحة نمايشگر دستگاه و ثبت پارامترها
استفاده از نشانگر های شيميايی (نشانگر داخلی شامل تک پارامتری و چند پارامتری).
استفاده از نشانگرهای بيولوژيک: حاوی ميکروارگانيسم های شناخته شدة بسيار مقاومی مانند Geobacillus هستند و در صورت كشته شدن آنها، موفقيت روند استريليزاسيون ثابت خواهد شد.

انديکاتورهای بيولوژيک: در رابطه با نشانگرهای بيولوژيک مطابق با استاندارد ايزو 11138 جهت هر نوع استريليزاسيون نشانگر خاص ان وجود دارد. مطابق با ايزو 2-11138 جهت مانيتورينگ اتوكلاو اتيلن اكسايد از اسپور باسيلوس سابتيلوس و مطابق با ايزو 3-11138 جهت مانيتورينگ اتوكلاو بخار از اسپور باسيلوس استئارو ترموفيلوس استفاده می گردد.

ضمن اينکه الزامات معتبرسازی و كنترل فرايندها در اتوكلاو اتيلن اكسايد در استاندارد ايزو 11135 الزامات معتبرسازی و كنترل فرايندها در اتوكلاوبخار در استاندارد ايزو 17665 مورد بحث قرار گرفته است.

نشانگرهای مورد استفاده بايد معتبر بوده و دارای تائيديه از مراجع ذيصلاح در مورد انطباق با استانداردهای مذكور باشند.

انديکاتورهای بيولوژيک بايد به صورت هفتگی به تعداد مناسب در هر دستگاه استريل كننده مورد استفاده قرار گيرند كه البته در مورد جراحی های حساس مانند پيوند بايد در هر سيکل استريليزاسيون از انديکاتورهای بيولوژيک استفاده نمائيم.

استریلیزاسیون چیست؟

كنترل کیفی و پايش توسط انديكاتورهاي شیمیایی و بیولوژیک:

انديكاتورهاي شیمیایی:

توصیه صريح سازمان كنترل بیماريها:

www.cdc.gov

An internal chemical indicator should be placed in every sterilization

Package

مطابق با توصيه صريح CDC استفاده از يک نشانگر شيميايی در هر بسته جداگانه كه در دستگاه استريل كننده قرار می گيرد الزامی است.

در رابطه با نشانگرهای شيميايی استاندارد اختصاصی ايزو 11140 وجود دارد كه نشانگرهای شيميايی را به شش كلاس طبقه بندی می كند:

ISO 11140CHEMICAL INDICATORS

ISO 11140-1

انواع كلاس های نشانگر:

Class 1 : process Indicators

Class 2 : Indicators for use in specific tests

Class 3 : Single parameter Indicators

Class 4 : Multi-parameter Indicators

Class 5 : Integrating Indicators

Class 6 :Emulating Indicators

Class 1: process indicator :Distinguish between processed and unprocessed units

كلاس 1: نشانگرهای فرآيندی: اين نشانگرها در واقع تاييدی بر انجام فرآيند استريليزاسيون هستند نه صحت آن و تنها بسته هايی را كه تحت فرآيند استريليزاسيون قرار گرفته اند از بسته های ديگر جدا می كنند.

چسب اتوکلاو (Autoclave tape) یک نوع چسب است که برای نشان دادن اینکه یک ابزار اتوکلاو شده است یا خیر، استفاده می‌شود.

Class 2: indicators for use in specific tests for Example: Bowie-Dick test (B&D)

كلاس 2: نشانگرها ی مورد استفاده در آزمايش های تخصصی: اين نشانگر ها جهت استفاده در آزمايش های تخصصی و اندازه گيری يک ويژگی در رابطه با دستگاه استريليزاسيون مورد نظر طراحی شده اند مانند تست بووی ديک استفاده از اين تست به صورت روزانه در هر اتوكلاو الزامی است.

Class 3: single parameter indicators: Designed for one of the critical Parameters

ست بووی دیک بخار — نشانگر بووی – دیک مارپیچ به صورت یک نوار ۶ نقطه ای زرد رنگ می باشد که باید پیش از استریل مواد غیر متخلخل یا لوله ای استفاده شود.

كلاس 3: نشانگرهای تک پارامتری: اين نشانگرها تنها به يک پارامتر حساس بوده و جهت مانيتور و كنترل يکی از پارامترهای استريلايزر مورد استفاده قرار می گيرند.

Class 4:Multi-parameter indicators: Designed for two or more of the critical parameters

Critical parameters:

STEAM: Time-Steam-Temperature
DRY HEAT: Time-Temperature
EO: Time-Temperature-Humidity-EO
FORM: Time-Temperature-Humidity-FORM Concentration

كلاس 4: نشانگرهای چند پارامتری: اين نشانگرها نسبت به دو يا چند پارامتر موثر در استريليزاسيون حساسيت نشان می دهند كه اين پارامترها برای انواع استريليزاسيون متفاوت می باشند. در اتوكلاوهای بخار سه پارامتر دما، زمان و فشار بخار حائز اهميت می باشند.

اندیکاتور کلاس 4

استریلیزاسیون چیست؟

Class 5: Integrating Indicators: D&Z values as described for Biological indicators ISO 11138

كلاس 5: نشانگرهای بازجو )جامع(: اين نشانگرها جامع می باشند و به نحوی طراحی شده اند كه نسبت به كليه پارامترها حساس می باشند.

Class 6: Emulating indicators: Designed to react to all critical parameters over a specific range of sterilization cycles

تست کلاس 5 اتوکلاو

كلاس 6: نشانگرها با حساسيت بالا: اين نشانگرها برای اطمينان از اعمال صحيح كليه پارامتر های موثر در استريليزاسيون و سيکل های تنظيمی دستگاه بکار میروند و با حساسيت های بالاتری طراحی شده اند.

Tolerances & limiting values for steam sterilization: Class 4 : SV for time is : -25%

Class 6: SV for time is: -6%

دستورالعمل كنترل کیفی توسط انديكاتورها :

لزوم دارا بودن تائيديه ايزو 11138 و 11140 از مراجع ذيصلاح
انجام روزانه تست بووی ديک در اتوكلاوهای پری وكيوم در تمام پک های بزرگ و بسته های مخصوص اعمال جراحی حساس از انديکاتور كلاس 6 استفاده گردد.
در ست های كوچک اتوكلاو بخار از انديکاتور شيميايی كلاس 4 مخصوص هر نوع اتوكلاو استفاده شود.
در تمام بسته های فور از انديکاتور شيميايی كلاس 6 مخصوص فور استفاده شود.
انديکاتورهای بيولوژيک بايد به صورت هفتگی به تعداد مناسب در هر دستگاه استريل كننده مورد استفاده قرار گيرند كه البته درمورد جراحی های حساس مانند پيوند و وسايل كاشتنی بايد در هر سيکل استريليزاسيون از انديکاتورهای بيولوژيک استفاده نمائيم.
بايگانی نتايج در بخشهای مربوطه و پرونده

محلول گلوتارآلدئیدی سطح بالا

تاریخچه استریلیزاسیون – استریلیزاسیون چیست؟

قبل از جنگ جهاني دوم ، بخش استريليزاسيون جايي بود كه در آنجا زنان خدماتي بيمارستان ، باندها و گازها را تا نموده و دست راست اتاق عمل محسوب مي شدند. در دوران بعد از جنگ، نياز به وجود بخشي جهت آماده مي كردند و به عنوان استريليزاسيون ابزار پزشكي و جراحي در تمام بيمارستا ن ها احساس شد . ابتدا وظيفه بخش استريليزاسيون ، استريل نمودن ابزار و وسايل بود، ولي بعدها انجام ساير امور نيز به آن اضافه شد.

در اواخر دهه 1970 ميلادي ، هدف بخش استريليزاسيون به اين صورت مطرح شد؛ هدف بخش استريليزاسيون عبارت است از تامين خدمات لازم جهت بهبود مراقبت از بيمار و برقراري استانداردهاي بالا در فعاليت هاي پزشكي . همچنين اين بخش در اداره بيمارستان جهت حفاظت كاركنان در مقابل عفونت ها و حوادث همكاري لازم را مي نمايد تا محيطي ايمن را براي كاركنان فراهم آورد.

بخش استريليزاسيون ، نقش مهمي در پيشگيري از عفونت هاي كسب شده از بيمارستان دارد كه اين عفونت ها عمدتاً در اثر ضدعفوني ناكا في ابزار با قابليت استفاده مجدد ، مانند ابزار آندوسكوپي ، وسايل مراقبت تنفسي و وسايل چندبار مصرف همودياليز و مبد لها مي باشد.

اخيراً در خصوص بازفرآيند و استفاده مجدد از ابزار پزشكي يكبار مصرف ، مانند سوندهاي بدون لومن جهت استفاده در الكتروفيزيولوژي قلب كه معمولاً گران قيمت هم هستند اختلاف نظرهايي مطرح شده است.

اگر تصميمي جهت استفاده مجدد از اين گونه وسايل يكبار مصرف گرفته شود ، آن موسسه بايد اثبات نمايد كه به ايمني، كارايي و يكپارچگي آن ابزار در صورت فرايند مجدد آسيبي نمي رسد.

بخش هاي استريليزاسيون همچنين مسئول جمع آوري و دريافت ابزار و وسايل مورد استفاده جهت مراقبت از بيمار بوده و بايد ضمن انجام فرآيندهاي لازم نسبت به ذخيره سازي و توزيع آن در تمام بيمارستان اقدام نمايند.

اندیکاتور گلوتارآلدئید کوانتوفیکس – نوار تست سوآپینگ گلوتارآلدئید

باکتری چیست؟

باکتری‌ها یا باکتریوم‌ها یکی از گروه‌های اصلی از میکروارگانیسم‌ها هستند. آن‌ها یک سلولی هستند و عمدتاً در محیط‌های مرطوب و گرم زندگی می‌کنند. باکتری‌ها برای بقای خود و تکثیر به عنوان یک سلول استفاده می‌کنند و می‌توانند به صورت تکی یا به صورت جمعی زندگی کنند. یکی از ویژگی‌های مهم باکتری‌ها این است که آن‌ها می‌توانند به سرعت تکثیر کنند و در شرایط مختلفی زندگی کنند.

باکتری‌ها می‌توانند در بسیاری از محیط‌ها یافت شوند، از جمله در خاک، آب، هوا، دستگاه گوارش حیوانات و انسان‌ها، و غیره. بعضی از باکتری‌ها به عنوان باکتری‌های مفید شناخته می‌شوند و در فرآیند‌هایی مانند تولید مواد غذایی، دارویی، پاک‌کننده و غیره به کار می‌روند. با این حال، برخی دیگر از باکتری‌ها می‌توانند عفونت و بیماری در انسان‌ها و حیوانات ایجاد کنند.

برای اینکه بدانیم استریلیزاسیون چیست؟ باید با مفاهیم باکتری و ویروس و اسپور آشنا باشیم.

چه باکتری‌هایی می‌توانند بیماری‌زا باشند؟

بسیاری از باکتری‌ها می‌توانند بیماری در انسان‌ها و حیوانات ایجاد کنند. برخی از این باکتری‌ها عبارتند از:

1. باکتری‌های سمی: این باکتری‌ها سمومی تولید می‌کنند که می‌تواند علائم و نشانه‌های بیماری در انسان‌ها و حیوانات را ایجاد کند. برخی از مثال‌های این باکتری‌ها عبارتند از باکتری بوتولینوم، باکتری تتانوس، باکتری دیفتریا و باکتری شیگلا.

2. باکتری‌های گرم منفی: این باکتری‌ها ممکن است عفونت‌های مرتبط با دستگاه گوارش و تنفسی را در انسان‌ها ایجاد کنند. برخی از مثال‌های این باکتری‌ها عبارتند از باکتری‌های اشریشیا کلی، سالمونلا، کلبسیلا و پرونوسکیزا.

3. باکتری‌های گرم مثبت: این باکتری‌ها ممکن است عفونت‌هایی مانند عفونت‌های پوستی، تب برفکی، عفونت‌های دستگاه تنفسی و عفونت‌های دستگاه ادراری را در انسان‌ها ایجاد کنند. برخی از مثال‌های این باکتری‌ها عبارتند از باکتری استافیلوکوکوس اورئوس، استرپتوکوکوس آ، و باکتری لیستریا.

با توجه به این که هر باکتری در شرایط مختلفی می‌تواند عفونت‌زا باشد، بهتر است در صورت بروز علائم ناشی از عفونت، به پزشک مراجعه کنید.

اندیکاتور کلاس 6

چگونه می‌توان از عفونت با باکتری‌ها جلوگیری کرد؟

برای جلوگیری از عفونت با باکتری‌ها، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

شستشوی دست‌ها: شستشوی منظم و صحیح دست‌ها با آب و صابون یکی از بهترین روش‌های جلوگیری از انتقال باکتری‌ها است. در صورتی که دستشویی در دسترس نیست می‌توان از ضدعفونی کننده‌های دست استفاده کرد.
استفاده از ماسک: استفاده از ماسک صورت می‌تواند کمک کند تا باکتری‌ها به آسانی به دستگاه تنفسی شما نفوذ نکنند.
پاک‌سازی سطوح: پاک‌سازی و ضدعفونی کردن سطوح محیط به عنوان یک روش پیشگیری موثر در برابر انتقال باکتری‌ها در نظر گرفته می‌شود.
استفاده از واکسن‌ها: واکسن‌هایی که برای بعضی از باکتری‌های عفونت‌زا وجود دارند، می‌تواند به عنوان یک روش پیشگیری از بیماری و انتقال باکتری‌ها به دیگران مورد استفاده قرار گیرد.
رعایت بهداشت شخصی: رعایت بهداشت شخصی و کاهش تماس با افراد بیمار نیز می‌تواند به کاهش انتقال باکتری‌ها کمک کند.
محلول ضدعفونی کننده الکلی دست قبل از اعمال جراحی و ضدعفونی بهداشتی دستها

به طور کلی، رعایت بهداشت شخصی و استفاده از روش‌های بهداشتی مناسب می‌تواند به جلوگیری از عفونت با باکتری‌ها کمک کند. در صورت بروز علائم ناشی از عفونت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

ویروس چیست؟

استریلیزاسیون چیست؟

ویروس‌ها نوعی از میکروب‌ها هستند که برای تکثیر و بقای خود، به یک سلول میزبان نیاز دارند و نمی‌توانند به صورت مستقل زندگی کنند. آن‌ها بسیار کوچک هستند و دارای یک چرخهٔ عمر ساده هستند که شامل ورود به یک سلول میزبان، تولید کپسید و گسترش درون و خارج از سلول است.

ویروس‌ها می‌توانند در بسیاری از محیط‌ها و سلول‌ها یافت شوند و برخی از آن‌ها می‌توانند بیماری‌های مختلفی را در انسان‌ها و حیوانات ایجاد کنند. برای مثال، ویروس‌های آنفلوآنزا، سرخجه، هرپس، ویروس نقص ایمنی اچ آی و ویروس کووید-۱۹ به عنوان برخی از ویروس‌هایی هستند که بیماری در انسان‌ها ایجاد می‌کنند.

ویروس‌ها به دو دستهٔ RNA و DNA تقسیم می‌شوند. برخی از ویروس‌ها دارای RNA هستند و برخی دیگر دارای DNA هستند. هر ویروس دارای یک ساختار منحصر به فرد است که شامل یک گوشته یا کپسول محافظ، یک ژنوم (RNA یا DNA) و برخی پروتئین‌های سطحی است که به سلول میزبان متصل می‌شوند.

به دلیل شیوع و طیف گسترده‌ای از بیماری‌هایی که ویروس‌ها می‌توانند ایجاد کنند، پیشگیری و درمان آن‌ها بسیار مهم است. واکسیناسیون و رعایت بهداشت شخصی از جمله روش‌های پیشگیری از بسیاری از بیماری‌های ویروسی می‌باشد. همچنین، درمان برخی بیماری‌های ویروسی می تواند شامل مصرف داروهای ضدویروسی، آنتی‌بیوتیک‌ها، و یا داروهای تسکین علائم باشد.

استریل کردن ابزار پزشکی

استریل کردن (استریلیزاسیون) ابزار پزشکی یکی از مهمترین مراحل در پیشگیری از انتقال عفونت‌های ویروسی، باکتریایی و قارچی در محیط‌های پزشکی است. به طور کلی سه روش برای استریل کردن ابزار پزشکی وجود دارد:

1. استریلیزاسیون با حرارت: این روش شامل استفاده از اتوکلاو، پرتو گاما، پرتو بتا و یا خشک کردن در اجاق گاز است. این روش‌ها برای ابزار پزشکی مانند شیرینگ، سوزن‌ها، ابزار جراحی و غیره مناسب هستند.

2. استریلیزاسیون با مواد شیمیایی: این روش شامل استفاده از گاز اتیلن اکساید، پراکسید هیدروژن، فرمالین و غیره است. این روش‌ها برای ابزار پزشکی مانند تجهیزات حرارتی، ابزارهای تزریقی و غیره مناسب هستند.

3. استفاده از مواد ضدعفونی کننده: این روش استریلیزاسیون شامل استفاده از الکل ۷۰٪ و یا غلظت بالاتر، پراکسید هیدروژن ۳٪ و یا غلظت بالاتر، کلر ۱۰٪ و یا غلظت بالاتر، آمونیوم کواترنری و غیره است. این روش‌ها برای ابزار پزشکی مانند سطوح و ابزارهای بدون حرارتی مناسب هستند.

در هر صورت، قبل از استفاده از هر روشی برای استریل کردن ابزار پزشکی، باید دقیقاً به دستورالعمل توصیه شده توسط تولید کننده و یا مرجع صلاحیت‌مند دنبال شود و تمام مراحل به صورت کامل و صحیح انجام شود تا ابزار پزشکی به درستی استریل شود و بدون هیچ گونه عفونتی بتواند استفاده شود.

استریلیزاسیون چیست؟