عفونت کاتتر چیست؟

عفونت کاتتر چیست؟

عفونت های بیمارستانی یکی از مهمترین علل مرگ و میر و افزایش هزینه ها محسوب می شوند. 12 تا 25 درصد از بیماران بستری در بخش مراقبت های ویژه دچار عفونت بیمارستانی می شوند. عفونت های ناشی از کاتترهای عروقی 45 تا 15 درصد عفونت های بیمارستانی را تشکیل می دهند. هر چند فراوانی این عفونت ها کمتر از انواع دیگر عفونت بیمارستانی است اما به دلیل بالا بودن موارد مرگ و میر، عوارض و افزایش هزینه های بیمارستانی، از اهمیت خاصی برخوردار هستند. دستور العمل زیر به منظور ایجاد نظام مراقبت هماهنگ در بیمارستانها و کاهش میزان عفونت های مرتبط با کاتترهای عروقی تهیه شده است:

الف – کاتتر ورید محیطی(آنژیوکت) و کاتتر میدلاین PICC

یکی از ابزارهای دسترسی به وریدهای مرکزی که امکان تزریق انواع مایعات، داروها و تزریقات وریدی از طریق آن وجود دارد.

• در بالغین برای رگ گیری محیطی از قسمت های انتهایی اندام فوقانی استفاده کرده و در صورت  اجبار، در اولین فرصت نسبت به تعویض و انتقال مسیر رگ گیری به اندام فوقانی اقدام کنید.
• در نوزادان و اطفال هر دو اندام فوقانی و تحتانی و جمجمه قابل استفاده است.
• اندازه کاتتر را متناسب با هدف و مدت مورد نیاز انتخاب کنید و در مسیر رگ به علائم فلبیت و عفونت توجه کنید.
• تعویض کاتتر منوط به بروز علائم فلبیت) مثل: قرمزی، تندرنس، التهاب و سفت شدن مسیر رگ( یا از کار افتادن کاتتر می باشد.

بیماری های قابل انتقال در دندانپزشکی

ب- کاتترهای وریدی مرکزی( CVC):

(این کاتتر در یک سیاهرگ با قطر بزرگ) مثل ورید جوگولار داخلی، ورید آگزیلاری، ورید ساب کلاوین یا ورید فمورال قرار داده شده و جهت تجویز داروهای حیاتی و نیز نمونه گیری خون و اندازه گیری فشار وریدی مرکزی استفاده می شود.

• جای گذاری کاتتر ورید مرکزی باید با رعایت میزان منافع آن برای بیمار صورت گیرد و کمترین عارضه ممکن بر جای بماند.
• در بالغین از ورید فمورال برای این کاتتر استفاده نشود.    
• در بالغین برای به حداقل رساندن خطر عفونت، برای کارگذاری کاتتر داخل عروقی مرکزی غیر تونل دار، از ورید ساب کلاوین استفاده شود.  
• ارجحیتی در مکان کارگذاری کاتتر تونل دار وجود ندارد.
• در بیماران همودیالیزی و بیماران دچار بیماری پیشرفته کلیوی، به منظور پیشگیری از تنگی ورید ساب کلاوین از انتخاب این ورید پرهیز شود.    
• در بیماران دچار نارسایی مزمن کلیه، جهت دسترسی دائمی دیالیز، بجای کاتتر داخل عروق مرکزی از فیستول یا گرافت استفاده شود.   
• حتی الامکان از گاید سونوگرافی برای کارگذاری کاتترهای وریدی مرکزی توسط پزشک آموزش دیده استفاده شود.
• در صورت عدم نیاز به کاتتر داخل عروقی، هر چه سریعتر خارج گردد.
• اگر کاتترگذاری به صورت اورژانسی و بدون رعایت اصول آسپتیک انجام شده است در اولین فرصت بعد از تثبیت وضعیت بیمار آن را تعویض کنید( مثلا ظرف 1۳ ساعت).

دستورالعمل زمان تعویض اتصالات بیمار

عفونت کاتتر چیست؟

ج ^– کاتترهای نافی:

• در صورت وجود علائم و نشانه های عفونت گردش خون وابسته به کاتتر، نارسایی عروق اندامهای تحتانی یا ترومبوز، کاتترهای شریان و ورید نافی باید خارج شده و مجددا کارگذاری نشوند.
• به دلیل وجود خطر تاثیر ید بر روی تیروئید نوزاد، از استفاده از تنتورید خودداری شود. سایر ترکیبات ید دار مثل پوویدوی ایودین می توانند استفاده شوند.
• از پمادهای موضعی ضدمیکروبی در ناحیه اطراف کتتر نافی استفاده نکنید زیرا شانس عفونت های قارچی و مقاومت دارویی را افزایش می دهد.
• در صورت وجود دستور پزشک، دوز پایینی از هپارین ( 4 – 12/5 واحد به ازاء یک سی سی مایعات ) را به مایعات در حال تزریق از طریق کتتر شریان نافی اضافه کنید.
• در صورت وجود علائم نارسایی عروق اندام های تحتانی، هر چه سریعتر باید کاتترهای نافی خارج شوند.
• در شرایط مطلوب، کاتتر شریان نافی نباید بیش از 2 روز باقی بماند.
• در صورت عدم نیاز، کاتترهای ورید نافی هر چه سریعتر خارج شوند اما با رعایت اصول آسپسی می توان تا 41 روز این کاتترها را نگهداشت.

د- کاتترهای شریانی محیطی و وسایل پایش فشار:

• در بیماران بالغ استفاده از عروق رادیال، براکیال یا دورسالیس پدیس نسبت به عروق فمورال یا آگزیلاری ارجحیت دارد.
• در اطفال استفاده از عروق براکیال مجاز نیست. استفاده از عروق رادیال، دورسالیس پدیس و پوستریور تیبیا نسبت به عروق فمورال یا آگزیلاری ارجحیت دارد.
• در صورتی که کاتتر شریانی مورد نیاز نیست، هر چه سریعتر باید خارج گردد.
• ترانس دیوسرها هر 3۱ ساعت یک بار تعویض گردند.
• تمام اجزاء سیستم پایش فشار باید استریل نگه داشته شوند.
• موارد دستکاری و ورود به سیستم پایش باید به حداقل برسد. به جای استفاده از سرنگ و درپوش، از سیستم فلاش مداوم برای باز نگهداشتن کاتترهای پایش فشار استفاده شود.
• محلولهای حاوی دکستروز یا مایعات تغذیه وریدی از سیستم پایش فشار تجویز نشوند.

رعایت بهداشت دست و تکنیک آسپتیک: عفونت کاتتر چیست؟

• رعایت بهداشت دست ها (شستشو با آب و صابون یا الکل راب) قبل و بعد از لمس محل کارگذاری کاتتر ، قبل و بعد از کارگذاری کاتتر، جابجایی ،دست زدن به کاتتر، ترمیم یا پانسمان کاتتر داخل عروقی ضروری است.
• کارکنانی که کارگذاری و مراقبت از کاتتر را به عهده دارند باید کاملا در این خصوص آموزش ببینند.
• در زمان کارگذاری و مراقبت از کاتتر داخل عروقی، رعایت روش آسپتیک ضرورت دارد.
• اگر هنگام مراقبت از کاتتر نیازی به لمس و دستکاری پوست محل ورود کاتتر نباشد استفاده از دستکش تمیز کفایت می کند.
• برای لمس مسیرهای شریانی، مسیرهای ورید مرکزی و میدلاین ها حتما دستکش استریل پوشیده شود.
• در زمان تعویض پانسمان کاتترهای داخل عروقی، دستکش تمیز یا استریل بپوشید.
• برای کارگذاری CVC  و PICC بکارگیری حداکثر وسایل محافظتی شامل کلاه، گان استریل، دستکش استریل و یک شان استریل که کل بدن را بپوشاند ضروری است.
• برای کارگذاری کاتتر شریان محیطی بکارگیری وسایل محافظتی سبک شامل کلاه، ماسک، دستکش استریل و یک شان استریل پرفوره ضروری است.
• برای کارگذاری کاتتر شریان فمورال و آگزیلاری بکارگیری حداکثر وسایل محافظتی شامل کلاه، گان استریل، دستکش استریل و یک شان استریل که کل بدن را بپوشاند ضروری است.
• برای پرپ پوست تمیز قبل از کارگذاری کاتترهای وریدی مرکزی و کاتترهای شریانی محیطی به ترتیب اولویت از کلرهگزیدین با غلظت بیش از نیم درصد با یا بدون الکل، الکل ۰5 درجه و یا ترکیبات یدوفور استفاده کنید. در شیرخواران زیر دو ماه، از کلرهگزیدین استفاده نشود.
• قبل از کارگذاری کاتتر ، محلول ضدعفونی کننده باید بر اساس دستورالعمل کارخانه سازنده خشک شود.
• جهت پیشگیری از جابجایی و کاهش خطر عفونت کاتترهای داخل عروقی می توان از وسیله فیکس کننده بدون بخیه استفاده کرد.

• از گاز استریل، پانسمان شفاف یا نیمه شفاف، پانسمانهای نوین و یا پانسمانهای ضد آب برای محل ورود کاتتر استفاده کنید.
• تا زمانی که محل ورود کاتتر به خاطر خون ریزی یا تعریق پوستی مرطوب است باید از گاز برای پانسمان ناحیه استفاده کرد.
• در صورت کنده شدن، شل شدن، خیس شدن یا هر نوع آلودگی باید پانسمان محل ورود کاتتر تعویض شود.
• به غیر از کاتترهای همودیالیز، کاتترهای پوستی را به آنتی بیوتیک آغشته نکنید چون باعث تسریع رشد قارچها و بوجود آمدن مقاومت میکروبی می شود.
• محل ورود کاتتر را زیر آب ورود نبرید. استفاده از دوش حمام فقط در صوت استفاده از پانسمان ضد آب مجاز است.
• تعویض پانسمان گازی کاتترهای عروقی مرکزی هر 1 روز یک بار و تعویض پانسمان شفاف هر ۰ روز یک بار انجام شود. به جز در اطفال که خطر جابجایی کاتتر بیشتر از نفع تعویض پانسمان است.
• در صورت نیاز به تزریقات وریدی طولانی مدت ) بیش از ۱ روز( از کاتترهای میدلاین یا کاتترهای پوستی مرکزی به جای کاتترهای موقت استفاده کنید.
• محل ورود کاتترهای عروقی محیطی و مرکزی را روزانه از نظر علائم فلبیت بررسی کنید. اگر پانسمان شفاف گذاشته شده، مسیر رگ را مشاهده کنید. اگر مسیر رگ مشخص نیست با فشار دادن دست روی مسیر تزریق، وجود درد را در بیمار بررسی کنید. در صورتی که درد و فلبیت وجود ندارد از تعویض پانسمان خودداری کنید. در صورتی که تندرنس در مسیر رگ وجود دارد، لازم است پانسمان برداشته و بررسی دقیق تر انجام شود.
• در صورت عدم نیاز به کاتتر داخل عروقی، هر چه سریعتر خارج شود.
• برای تعویض پانسمان تمام کاتترهای شریان ریوی از آستین استریل استفاده شود.
• به منظور پیشگیری از مقاومت میکروبی، قبل از کارگذاری کاتتر یا حین استفاده از کاتتر، از آنتی بیوتیک سیستمیک پروفیلاکتیک بطور روتین استفاده نشود.
• بعد از کارگذاری کاتتر همودیالیز و در پایان هر بار دیالیز، فقط به شرط عدم تداخل پماد با مواد تشکیل دهنده کاتتر همودیالیز ) بر اساس دستور العمل کارخانه سازنده( در محل خروج کاتتر همودیالیز، از پماد آنتی سپتیک پوویدن – آیودین یا پماد باسی تراسین – گرامیسیدین – پلی میکسینB  استفاده شود.

تعویض کاتترها:

عفونت کاتتر چیست؟

• زمان تعویض کاتترهای محیطی هر 1 تا 3 ساعت می باشد. تعویض روتین کاتترهای محیطی زودتر از این زمان ضرورت ندارد اما در صورت وجود هر گونه علامت فلبیت بررسی محل ورود کاتتر حتما انجام شده و در صورت نیاز محل کاتتر تعویض شود.
• تعویض کاتترهای محیطی در اطفال، فقط در صورت اندیکاسیون بالینی ضرورت دارد و بطور روتین نباید تعویض شوند.
• تعویض کاتترهای داخل عروقی میدلاین، فقط در صورت وجود اندیکاسیون خاص، ضرورت دارد و به صورت روتین نباید تعویض شوند.
• جهت جلوگیری از عفونت خون مربوط به کاتتر، تعویض روتین PICC ،CVC ، کاتترهای همودیالیز یا کاتترهای شریان ریوی توصیه نمی شود.
• خارج کردن کاتترهای PICC ،CVC بر اساس قضاوت بالینی است و تنها بر اساس وجود تب، نباید خارج شوند.
• تعویض کاتترهای شریانی فقط در صورت اندیکاسیون بالینی ضرورت دارد و بطور روتین نباید تعویض شوند.
• تعویض ست های تزریق: در صورتی که مسیر ست سرم به طور مداوم متصل باقی مانده و از آن خون و فرآورده های خونی یا محلولهای حاوی چربی، پروتئین و گلوکز هایپرتونیک انفوزیون نشده باشد، تعویض ست سرم زودتر از 3۱ ساعت ضرورتی ندارد. ست هایی که به طور متناوب استفاده می شوند بهتر است هر 11 ساعت تعویض شوند.
• ست هایی که برای تزریق خون، فرآورده های خونی یا امولسیون چربی به کار می روند طی 11 ساعت و ست تزریق پروپوفول باید هر ۱ تا 41 ساعت و در زمانی که ویال عوض می شود و بر اساس توصیه کارخانه سازنده باید تعویض شوند.